During the past decade, some significant dis- coveries have been made to identify the physic- cal centers for human thoughts and emotions in the brain. The mechanisms that modulating the transcendental emotions and thoughts also have been extensively received attention. The neural substrates putatively mediating spiritual experiences have been elucidated by brain- stimulation experiments, neuroimaging studies, and evaluation of the neuroanatomy of patholo- gic conditions in which spiritual experiences are prominent. How might spiritual experiences engage and/or be the result of these neural mechanisms? In this presentation, responses of these questions will be tried to find out.
Aşkın duygu ve düşüncelerin beyindeki yeri neresidir?
Aşkın yaşantıların inanç, dinsel yaşantılar sıra- sında farklı bir bilinçlilik düzeyinde olma ve buna eşlik eden duygusal ve bedensel olaylar gibi farklı boyutları vardır. Dolayısıyla her birinin ortaya çıkışında farklı beyin bölgeleri ve nöro- transmitterlerin devreye girmesi beklenebilir. Bu düzenekleri açıklamaya yönelik çalışmalar, özel- likle temporal loblar, singulat girus, superior par- yetal korteks ve sağ lateral prefrontal korteksi de içine alacak şekilde çeşitli beyin bölgelerinde farklı aktivitelerin olduğunu göstermektedir. Tanrı inancı ve dinsel inançları daha yoğun olan insanların anksiyete ve kendi kendini yönetmede önemli bir kortikal merkez olan anterior singulat korteksinde reaktivasyon azlığı olduğu gösteril- miştir. Bir SPECT çalışmasında, aşkın bir dene- yim sırasında kişilerin derin bir şekilde yoğun- laştığı sırada, dikkat ile ilgili prefrontal korteksin aydınlandığı ve superior paryetal korteksin karanlıklaştığı gösterilmiştir. Dua etme ve medi- tasyon gibi aşkın yaşantılar sırasında gerekli olan sürekli dikkat, özellikle sağ hemisfer pre- frontal korteksin aktivasyonu ile sağlanır. Singu- lat girus da aynı zamanda ve prefrontal korteks- le bağlantılı şekilde dikkat odaklaması için gereklidir. Prefrontal korteks aktive edildiğinde özellikle daha global dikkat ağının bir kısmı olan talamusun retiküler nukleusunu innerve eder. Benzer bir aktivasyon prefrontal korteks tarafın- dan eksitatör bir nörotransmitter olan glutamat üretimi ile pekiştirilir. Böylece hem prefrontal korteks nöronları birbiriyle daha bağlantılı olur, hem de diğer beyin bölgelerinin uyarımı yapılır. Retiküler nukleus innerve edildiğinde inhibitör GABA salınımını sağlar ve posterior superior paryetal kortekse ve genikulat nukleusa uyarı geçişini keser. Posterior superior paryetal kor- teks, oryantasyon assosiasyon alanı olup uzay, zaman hakkındaki ve vücudun uzaydaki konumu ile ilgili bilgileri işler. Aşkın yaşantılar sırasındaki zamandan ve bulunduğu ortamdan uzaklaşma ve farklı bir boyutta hissetme duygusu bu bölge- ye gelen uyarıların blokajıyla sağlanıyor olma- lıdır. Ayrıca bazal ganglionlar aracılığıyla oluşan olaylarda dopaminerjik sistemden de söz edil- melidir. Bu sistem hem glutamaterjik sistemin, hem de prefrontal korteks ve subkortikal yapıla- rın arasındaki etkileşimin düzenlenmesinde rol oynamaktadır. Bu sistem hareket etme isteğinde tümüyle azalma durumlarında rol alıyor olabilir. Aşkın yaşantılar sırasında dopaminerjik aktivite artışı PET çalışmaları ile gösterilmiştir. Limbik sistemin de manevi yaşantılar sırasında uyarıl- ması söz konusudur. Hipokampus prefrontal korteks, diğer neokortikal alanlar, amigdala ve hipotalamus ile olan yoğun bağlantıları sayesin- de kortikal uyanıklık ve istekliliği düzenler ve yönlendirir. Meditasyon sırasında hipokampal ve amigdalar aktivitenin de arttığı gösterilmiştir. Aşkın yaşantılarla ilişkili beyin bölgelerinin araş- tırılması sürmekte olup bu alandaki veriler ruh- sallık, dinsel yaşantılar ve inancın ve biyolojik bağlantılarının anlaşılmasını kolaylaştıracaktır.